نام و نام خانوادگی:نسرین عیوضی

مدرک:کارشناس مامایی

سمت:کارشناس بهداشت مدارس

بهداشت مدارس        

   كودكان و نوجوانان بخش بزرگي از جمعيت پويا و آينده ساز كشورها را تشكيل مي دهند. دانش آموزان قشر عظيم آسيب پذير جامعه هستند كه مراقبت بهداشتي آنان اگـــر چه از نظر تعيين و درجه بندي اين نيازها در جوامــع مختلف يكسان نيست . اما اساسا براي همه دانـــــش آموزان مدارس صرفنظر از اختلافات نژاد آب و هوا و منطقه جغرافيايي مسائل همسان و نقطه نظرهاي مشتركي و جود دارد به طوری كه در اكثر كشـــــورهاي جهان مراقبت هاي بهداشتي دانش آموزان و آموزش آنها از اهم مسائل ويژه بهداشتي و مورد توجه اولياء امور بوده است.

   ضرورت وجودي و فلسفه تشكيلات بهداشت مدارس ناشي از اين واقعيت است كه دانش آموزان كه اكثريت عظيمي از جمعيت را تشكيل مي دهنـد بـه دليـل كامـل نشـدن مهارتهـا و شرايـط سنـي آسيـب پذيـر در معرض ابتلا به بيماريهاي عفوني خطرناك حوادث سوانح و خشونت مي باشند و بنابـراين نياز به توجه و تامين بهداشت سلامت دارند كه اين امر در ارتقاء سطح بهداشت جامعه و مملكت عزيزمان نقش اساسي خواهد داشت.

   با توجه به اينكه تعداد زيادي از جمعيت در دوره هاي دبستان تا دبيرستان قرار مي گيرند و ازآنجا كه دوران تحصيل همزمان با دوران سريــع و حساس رشد و تكامل جسمي و رواني مي باشد . لذا هر نوع انحراف از حالت طبيعي و سلامت در اين دوران بايد در اولين فرصت كشف و درمان گردد.

   در اين ميان نقش اصلي را والدين بر عهده دارند و همگام با آنان مسئولين خدمات بهداشتي و درماني بخصوص متوليان بهداشت مدارس در اين وظيفه مهم سهيم مي باشند و به عهده ايشان است تا بتوانند با تشخيص سريع نقايص جسمي و رواني دانش آموزان را شناسائي و درمان نمايند و سعي نمايند تا آنچه كه استعداد و قابليت هاي دانش آموز رابه زحمت انداخته پيش بيني و بررسي شود و حالات مرضي كه منجـر به ناتواني يا بي استعدادي او شده شناسائي تا به هدفي كه رسيدن به تامين بهترين فرم تطابق مدرسه با امكانات موجود وتوان هر دانش آموز است برسيم انشاءا…

   پس سرمايه گذاري جوامع در امر سلامت و آموزش دانش آموزان امري زير بنائي تلقي مي گردد.

هدف بهداشت مدارس

 تأمين ، حفظ، ارتقاء سطح سلامت جسماني و رواني دانش آموزان و در نهايت جامعه .

 اهميت بهداشت مدارس

-  بخش عظيمي از جمعيت كشور را تشكيل ميدهند

-    به دليل كامل نشدن مهارتها و شرايط سني بعد از گروه مادر و كودك آسيب پذيرترين قشر جامعه مي باشند

-    پايه گذاري رفتارهاي بهداشتي در اين سنين صورت مي گيرد با این کار میتوان گام بزرگی در پیشگیری ازبیماریها در سنین بالاتر که هزینه های زیادی را بر جامعه تحمیل میکند برداشت .

-   از مهمترين گروههاي در معرض خطر حوادث و سوانح هستند

-   با توجه به اينكه در سن آموزشي پذيري هستند به آساني مطالب بهداشتي را فرا گرفته و به خانواده و جامعه انتقال ميدهند

-   در دسترس و به آساني مي توان مطالب آموزشي را به آنها انتقال داد.

 فعالیتهایی که بهورزان به منظور تحقق اهداف بهداشت مدارس باید انجام دهند شامل موارد زیر است :

1-    آموزش بهداشت

2 – بهداشت محیط مدارس

3- ارائه خدمات بهداشتی درمانی به دانش آموزان

1-آموزش بهداشت

- هدف آن بالا بردن سطح دانش بهداشتي و در نهايت تغيير مطلوب در رفتار دانش آموزان و انتقال آن به خانواده ها است.

-گروههاي هدف در آموزش بهداشت دانش آموزان دوره ابتدایی،دوره راهنمایی و دوره متوسطه ، والدين، معلمين و ساير كاركنان .

موضوعات آموزشی دوره ابتدایی :بهداشت فردي – دهان ودندان- تغذيه و بهداشت مواد غذايي – بيماريهاي شايع – بهداشت روان- بهداشت محيط – سوانح و حوادث

موضوعات آموزشی دوره راهنمایی و متوسطه. بهداشت فردي – دهان ودندان – بهداشت دوران بلوغ- تغذيه در سنين بلوغ- واكسيناسيون – بهداشت محيط – مسائل جمعيتي – نظام ارائه خدمات بهداشتي و درماني – بيماريهاي واگيردار و غيرواگيردار (انگلهاي روده اي – بيماريهاي آميزشي – تالاسمي – قلبي- ايدز- انفلوآنزا) بهداشت روان – سوانح و حوادث

موضوعات آموزشی برای والدین دانش آموزان. آشنايي با نيازها ، مشكلات بهداشتي فرزندان در سنين مدرسه نقش والدين در رشد و تكامل فرزندان . اهميت معاينات سالانه دانش آموزان . بهداشت فردي .خانواده .محيط . روان . دوران بلوغ . تغذيه و بهداشت مواد غذايي . بيماريهاي شايع در سنين مدرسه . واكسيناسيون. سوانح و حوادث

 2-بهداشت محیط مدارس

 نکاتی که در بهداشت محیط مدرسه مورد توجه قرار گیرد.

 محل احداث مدرسه.وضعيت ساختمان مدرسه و ايمني و حفاظت محيط مدرسه .تامين آب آشاميدني سالم.بهبود سرويس هاي بهداشتي .نحوه صحيح دفع زباله و فاضلاب

 بهداشت مواد غذائي و نظارت بر بوفه مدارس.مبارزه با حشرات و حيوانات موذي

  3- ارائه خدمات بهداشتی درمانی به دانش آموزان انجام معاینات غربالگری

 1-  اندازه گیری قد و وزن دانش آموزان. بهترين روش براي پي بردن به وضعيت رشد دانش آموزان اندازه گيـري  قد و وزن آنهاست . قد و وزن دانش آموزان در پایه اول ابتدایی و اول راهنمایی و اول متوسطه قبل از ورود به مدرسه توسط مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت انجام میگرددو روند رشد در نمودارهاي مربوط براي دختران  و پسران جداگانه رسم  مي گردد. دانش آموزانـــي كه طبق اين معيـار دچـار اختلال هستند شناسائي و بايد مشكل آنان پي گيري شود.

 2-     معاینات دهان ودندان

 با توجه به اينكه درسنين 7 تا 12 سالگي دندانهـاي شيري كودكان  به تدريــــج مي افتند و جاي آنـها دندانهاي دائمي در مي آيند و اگر  دندانهاي دائمي صدمه ببينندو از بين بروند ديگر جايگزين نخواهند شد. بنـابراين لازم است كه هر دانش آموز حداقـل سالي يكبار از نظر سلامت دهان  و دندان معاينـــه شود.

 3-  معاینه ستون فقرات: در اين معاينه ستون فقرات از نظر اختلالاتي مانند قوز  انحراف ستون  مهره ها و گود پشتي مورد بررسي قرار مي گيرند.

 4-کمبودهای تغذیه ای:

 با توجه به نقش و اهميت تغذيه در سلامت جسمي و فكري دانش آموزان لازم است وضعيت تغذيه آنان مورد ارزيابي و بررسي قرار گيرد . در همين راستا اقدامات ذيل انجام مي گيرند:

 آموزش مسائل تغذيه به دانش آموزان  والديـن و كاركنان

    نظارت بر وضعيت تغذيه دانش آموزان و بوفـه

    مدارس و  بررسي ارزش غذائي مجـاز يا غير مجــاز بودن و مسائل مربوط  به فساد مواد غذائي

 بررسي مشكلات و اختلالات تغذيه اي شايــع در سنين مدرسه از قبيل كم خوني فقر آهن ، گواترو ...

 5-معاینات پوست ،مو،ناخن:

 در اين معاينات به وجود ضايعات پوستـي از قبيل  جوش – كهيـر تــاول – خشكي پوست 

  پوست ريزي و …توجه مي گردد و همچنيـن بيماريهايي از قبيل بيماريهاي قارچي مو ناخن

  كچلي و شپش مورد توجه قرار مي گيرند.

 6- ارزيابي و سنجش بينائي: اختلالات بينائي درسلامت دانش آموزان و پيشرفت تحصيلي آنها اثر منفي دارد. بنابراين دانش آموزان هر سال بايد مورد معاينه بينائي قرار گيرند.

 7-سنجش شنوایی:

 تعدادي از كودكاني كه در مدرسه به عنوان شاگـرد تنبـل وكم استعـــداد  معرفي مي شوند ممكن است كساني باشند كه  به علت كاهش شنــوائي  قـادر به استفاده از كلاس نيستند بنابراين معــاينه شنـوائي دانش آموزان  از اهميت خاصي برخوردار مي باشد.

 8- اختلالات رواني و رفتاري:

 رفتـــارهايي مانند ناخـن جويدن – لكنت زبــان – بي اختياري ادرار و گوشه گيـري و پرخاشگري نشانه هايي از وجود اختلالات مهم رواني و رفتاري در دانش آموزان مي باشند كه در معاينات مورد توجه قرار مي گيرند .

 9-آمادگی تحصیلی: بررسی استعداد تحصیلی توسط کارشناسان روانشناسی در پایگاه سنجش سلامت نوآموزان بدو ورود به اول ابتدایی انجام می شود.

10-ارجاع و پيگيري نتايج موارد مشكوك: پس از انجام كليه معاينات غربالگري ،موارد مشكوك جهت معاينات تخصصي به سطوح بالا ارجاع و نتايج ارجاع هر فرد پيگيري مي شود.

      نظارت بر وضعیت تغذیه دانش آموزان

 سالهایی که کودک در مدارس ابتدایی میگذراند از نظر تغذیه دوره مهمی است،زیرا رشد کودک در این سنین ادامه دارد. اگر چه سرعت رشد آنها کمتر ا ز سالهای اول زندگی است ولی باید توجه داشت که هر مرحله از رشد متکی بر روند مرحله قبل بوده و مرحله بعد را تحت تاثیر قرار میدهد.

 - پیشگیری از بیماریهای واگیردار شایع در سنین مدرسه

 آموزش راههاي انتقال بيماريهاي شايع در سنين مدرسه شناسايي – ارجاع- پيگيري دانش آموزان بيمار

 جدا سازي دانش آموزان مبتلا به بيماري تا بهبودی (ممنوعيت از مدرسه )

 شايع ترين بيماريهاي واگيردار در سنين مدرسه : گلودرد چركي – انگلهاي دستگاه گوارش – بيماريهاي اسهالي – هپاتيت- كچلي – سرماخوردگي – آنفلوانزا – ژيارديا – سرخجه – گال- شپش- عفونتهاي ادراري – آبله مرغان

 - پیشگیری از حوادث و سوانح

 یکی از مهمترین علل مرگ و میر و معلولیت های کودکان در سنین مدرسه،سوانح و حوادثی است که در منزل ،مدرسه و مسیر بین خانه تا مدرسه تا مدرسه رخ می دهد.

 با توجه به اینکه علل بسیاری از این حوادث شناخته شده است و معمولا با اقدامات احتیاطی و رعایت اصول پیشگیری می توان درصد قابل ملاحظه ای از میزان آن را کاهش داد،یه نظر می رسد نقش آموزش در جلوگیری از سوانح و حوادث بسیار موثر باشد. از طرف دیگر باید به ایمن ساختن محیط مدرسه نیز توجه شود.

تشكيل پرونده بهداشتي جهت مدارس

 پرونده بهداشتي مدرسه از سال 1376 تاكنون بعنوان مجموعه اي كامل جهت ثبت كليه فعاليتهاي بهداشتي ودرماني در مدارس بوده و براي تمام مدارس ابتدايي،راهنمايي ومتوسطه كه تحت پوشش مراكزبهداشتي درماني ، خانه هاي بهداشت و پايگاه هاي بهداشت هستند توسط كاردانهاي بهداشت مستقردرمراكزبهداشتي درماني ، مربيان بهداشت در مدارس و بهورزان در خانه هاي بهداشت تكميل و بطور مرتب كنترل مي گردد .

 پرونده بهداشتي مدرسه درمراكزبهداشتي درماني وخانه هاي بهداشت نگهداري مي شود.پوشه وكليه فرم هاي داخل پرونده بهداشتي با مدادتكميل مي شود وبرحسب نياز در هر سال فرم ها قابل تعويض مي باشد .

هدف :

 آگاهي ازوضعيت شاخصهاي بهداشتي وپوششی هرمدرسه ازطريق تكميل پرونده بهداشتي مدرسه

 مشخصات پرونده بهداشتي مدرسه :

 - پوشه پرونده بهداشتي مدرسه :

 - روي جلد تعيين وضعيت : مركز بهداشت شهرستان ، مركز بهداشتي درماني شهري / روستايي پايگاه بهداشت/ خانه بهداشت / روستا/منطقه آموزش و پرورش/ ناحيه / نام مدرسه دخترانه /پسرانه/ مختلط / دوره تحصيلي / نوبت / نشاني مدرسه

 - صفحه دوم پوشه مشخصات مدرسه

 - صفحه سوم پوشه شامل نوع ساختمان – محل احداث ساختمان وضعيت كلاس وسرویسهاي بهداشتي و ...

 - فرم هاي پرونده بهداشتي مدرسه

 - فرم فعاليت آموزشي در مدرسه

 - فرم نتايج معاينات غربالگري سالانه دانش آموزان

 - فرم پيگيري موارد ارجاع معاينات سالانه دانش آموز

 - فرم بيماريهاي واگير دار در مدارس

 - فرم دانش آموزاني كه نياز به مراقبت ويژه دارند

 - فرم حوادث

 - فرم فعاليت بهداشت محيط مدارس

 شيوه اجرا :

 برای كليه مدارس تحت پوشش هر مركز بهداشتي درماني پرونده بهداشتي مدرسه اختصاص داده مي شود و كليه خدمات شامل ، آموزش در مدارس ،معاينات غربالگري دانش آموزان ، پيگيري و ارجاعات ، بيماريهاي واگيردار ، حوادث و سوانح و بهداشت محيط در آن ثبت مي گردد و در هر بار مراجعه به مدرسه از اين پرونده استفاده ونتيجه اقدامات در آن ثبت مي شود و موارد مشكل دار درمراجعه بعدي مورد پيگيري قرار مي گيرد . آمارمركز در خصوص فعاليتهاي مدارس با استفاده از فرمهاي اين پرونده جمع بندي و گزارش ميگردد .

 وضعيت موجود :

 در حال حاضر كليه مدارس تحت پوشش مراكز بهداشتي درماني و خانه هاي بهداشت روستايي و مدارس مناطق شهري پرونده بهداشتي مدرسه دارند .

 سنجش کودکان بدو ورود به مدرسه

 سنجش كودكان بدو ورود به ابتدائي طبق شناسنامه سلامت در پايگاههاي سنجش مستقر در شهر انجام مي گيرد كه اين فعاليت در روستاها كه امكان استقرار پايگاه سنجش سلامت كودكان نيست توسط خانه بهداشت و بهورز صورت مي گيرد. 

واکسيناسيون

تـكـمـيـل واكـسـيـنـاسـيـون دانـش آمـوزان بدو ورود به مــدرسه و هـمـچـنـيـن انجام واكسيناسيون توأم دانش آموزان 16- 14 ساله و پيگيري دانش آموزاني كه نقص واكسيناسيون دارند طبق برنامه واكسيناسيون كشوري.